«Қазақстан Республикасы Президенті Іс басқармасының Автошаруашылығы» ШЖҚ РМК-нің сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне жүргізілген ішкі талдау нәтижелері бойынша
талдамалық анықтама
Астана қ. 2024 жылғы 28 қараша
Жұмыс тобының құрамы:
Жұмыс тобының жетекшісі:
Бекмұратов Е. А. - кәсіпорын директорының орынбасары,
Жұмыс тобының мүшелері:
Арстан А. А. - кәсіпорын директорының орынбасары,
Самаева Н. О. - персоналды басқару бөлімінің басшысы,
Дабылдина А.С. – әкімшілік жұмыс және құқықтық қамтамасыз ету бөлімінің басшысы.
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау объектісінің атауы:
Мемлекеттік сатып алу бөлімі және «Қазақстан Республикасы Президенті Іс басқармасының Автошаруашылығы» ШЖҚ РМК автокөлікті пайдалану қызметі (бұдан әрі - кәсіпорын).
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу негізі:
Кәсіпорын директорының 30.10.2024 ж. №01-05/292 «Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу туралы» бұйрығы.
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу кезеңі:
2024 жылғы 30 қазаннан 29 қарашаға дейін.
Объектілер қызметінің талданатын кезеңі:
Ішкі талдаумен 01.01.2024 ж. бастап 30.09.2024 ж. дейінгі кезең қамтылды.
Талдау Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Төрағасының 2016 жылғы 19 қазандағы №12 бұйрығымен бекітілген сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізудің үлгілік қағидаларына (бұдан әрі- СЖТІТ), Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Төрағасының 7 сәуірдегі бұйрығымен бекітілген сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу жөніндегі әдістемелік ұсынымдарға сәйкес жүргізілді 2021 жыл, ISO 37001:2016 халықаралық стандарты «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл менеджменті жүйесі. Қолдану талаптары мен нұсқаулығы».
Объектілер туралы:
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау (СЖТІТ) келесі бағыттар бойынша жүзеге асырылды:
1) Мемлекеттік сатып алу және автокөлікті пайдалану қызметі бөлімі шығаратын құқықтық актілерде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау;
2) мемлекеттік сатып алу бөлімінің және автокөлікті пайдалану қызметінің ұйымдастыру-басқару қызметінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау.
СЖТІТ жүргізу алдында комиссия ақпарат жинау бойынша жұмыс жүргізді:
1) СЖТІТ-дағы объектілердің қызметін реттейтін құқықтық актілер, ішкі құжаттар;
2) СЖТІТ-дағы объектілердің қызметі туралы ведомстволық статистикалық есептілік;
3) СЖТІТ-дағы объектілердің қызметі туралы Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінің деректері;
4) тексеру және бақылау іс-шараларының нәтижелері;
5) ұсынуға Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де мәліметтер.
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау және ұсыныстар әзірлеу үшін комиссия мүшелері ақпаратты жинау мен зерделеуді, әңгімелесуді, сұхбатты, жағдайларды талқылау мен модельдеуді және оларды талдауды қоса алғанда, талдаудың әртүрлі әдістерін қолданды.
Бағыт 1. Кәсіпорынның қызметіне әсер ететін нормативтік құқықтық актілердегі сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау.
Кәсіпорынның қызметін және оның ұйымдық-басқару қызметін реттейтін ішкі нормативтік құжаттарды талдау барысында сыбайлас жемқорлыққа жағдай жасайтын мынадай ықтимал сыбайлас жемқорлық тәуекелдері немесе нормалар анықталды:
1) Кәсіпорын директорының 25.09.2024 жылғы № 01-05/190 бұйрығымен бекітілген «ҚР Президенті Іс басқармасының Автошаруашылығы» РМК – да тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алуды жүргізу қағидалары (бұдан әрі-сатып алу қағидалары).
Бюджет және қаржы қаражатын игеру және бөлу бағыты бойынша сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу жөніндегі әдістемелік ұсынымдардың 24-тармағының 4) тармақшасына сәйкес сыбайлас жемқорлық тәуекелдерінің индикаторлары есептілік түрлерінің, мониторинг тетіктерінің, бюджет және қаржы қаражатын игеру және бөлу рәсімдеріне ішкі және сыртқы бақылаудың болмауы немесе әлсіз пысықталуы болып табылады.
Бұл ретте, сатып алу қағидаларында тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алу жоспарының орындалуы туралы есептілік көзделмеген.
Сондай-ақ, осы сатып алу ережелері орыс тілінде бекітілген.
Ұсыным: 1) сатып алу қағидалары сатып алу тәсілдері бөлінісінде кәсіпорынның тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алу жоспарының орындалуы туралы тоқсан сайынғы есептілік нысанын қамтитын қосымшамен толықтырылсын;
2) сатып алу қағидаларын мемлекеттік тілге аудару, өйткені бұл тек мемлекеттік тілде түсіндірілетін қызметкерлерді кемсітуге әкеп соғады және лауазымды адамды әкімшілік айыппұлға тартуға қызмет етеді (ӘҚБтК-нің 75-бабы).
2) Кәсіпорын директорының 13.06.2018 жылғы № 02-05/103 бұйрығымен бекітілген «ҚР Президенті Іс басқармасының Автошаруашылығы» РМК автокөлікке қызмет көрсетуді, Жөндеу-механикалық жұмыстарды және автокөлікке техникалық қызмет көрсету жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру» стандарты (бұдан әрі – автокөлікке қызмет көрсету стандарты).
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу жөніндегі әдістемелік ұсынымдардың 21 тармағына сәйкес міндеттің орнына құқықты белгілеу индикаторлары:
1) "құқылы", "мүмкін" деген тұжырымдарды пайдалану;
2) лауазымды адамдардың өз қалауы бойынша шешімдер қабылдауы үшін заңды негіздердің болуы;
3) органның (лауазымды адамның) бірдей негіздер болған кезде шешімдердің бірнеше түрін қабылдау мүмкіндігі.
Автокөлікке қызмет көрсетудің қолданыстағы стандартында "құқылы" және "мүмкін"деген сөздер қолданылады. Мысалы, стандарттың 44-тармағымен Тапсырыс берушіге (мемлекеттік органның лауазымды адамына) автомобиль талап етілмеген жағдайда автокөлікті күту режиміне қою құқығы беріледі, оны басқа жұмыс түрлеріне тартуға болмайды. Сондай-ақ Стандарттың 47-тармағында Тапсырыс беруші өтінім қанағаттандырылмаған жағдайда шағым жіберуге құқылы екендігі көзделген. Бұл нормалар тапсырыс берушілердің өз қалауы бойынша шешім қабылдауы үшін заңды негіздер береді.
Тұтастай алғанда, Стандарт толық көлемде өзектендіруді талап етеді, өйткені қолданылатын нормативтік актілердің күші жойылды немесе өзектендірілді.
Бұл Стандарт тек орыс тілінде жазылған.
Ұсыныс: 1) автокөлікке қызмет көрсету стандартын өзектендіру;
2) стандартты мемлекеттік тілге аудару, өйткені бұл тек мемлекеттік тілде түсіндірілетін қызметкерлерді кемсітуге әкеп соғады және лауазымды адамды әкімшілік айыппұлға тартуға қызмет етеді (ӘҚБтК-нің 75-бабы).
II бағыт. Кәсіпорынның ұйымдық-басқару қызметіндегі сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау.
1. Мүдделер қақтығысын реттеу
Кәсіпорында сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі ҚР заңнамасының талаптарына сәйкес Кәсіпорында бар және ықтимал мүдделер қақтығысын басқару жөніндегі шараларды іске асыру мақсатында Кәсіпорын мүдделері қақтығысын болдырмау және реттеу жөніндегі саясат әзірленді және бекітілді (27.09.2024 жылғы № 01-05/197).
Осы Саясатқа сәйкес мүдделер қақтығысын басқарудың негізгі тәсілдерін директор анықтайды. Кәсіпорынның Комплаенс-офицері кәсіпорынның лауазымды тұлғалары мен қызметкерлерінің іс-әрекеттеріндегі мүдделер қақтығысын анықтау және мүдделер қақтығысына байланысты тәуекелдерді реттеу жөніндегі қызметті ұйымдастыруды және үйлестіруді жүзеге асырады.
СЖТІТ қамтылған кезеңде және көлемде кәсіпорында бар немесе ықтимал мүдделер қақтығысын анықтау және ашу жағдайлары тіркелмеген.
2. Мемлекеттік қызмет көрсету
Кәсіпорын мемлекеттік қызмет көрсетпейді.
3. Рұқсат беру құжаттарын іске асыру
Кәсіпорын рұқсат беру функцияларын жүзеге асырмайды.
4. Бақылау-тексеру функцияларын іске асыру
Кәсіпорын бақылау-тексеру функцияларын жүзеге асырмайды.
5. Бюджет және қаржы қаражатын игеру және бөлу (бизнес-процесс: тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру және жүргізу
А) тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыруды және өткізуді сатып алу қағидаларына сәйкес мемлекеттік сатып алу бөлімі жүзеге асырады.
Мемлекеттік сатып алу бөлімінің негізгі міндетіне мыналар кіреді:
1) тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді сатып алуды жүзеге асыру саласындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасының нормаларын сақтау;
2) тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру;
3) бөлімнің құжаттамасын басқару, іс жүргізуді ұйымдастыру және жүргізу;
4) бөлімнің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес өзге де міндеттерді шешу.
Талдау барысында тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру, сондай-ақ өткізу тәсілдері зерттелді.
Кәсіпорын тиісті қаржы жылына арналған тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді сатып алу жоспарына сәйкес «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу» порталында Электрондық сатып алу арқылы сатып алуды жүзеге асырады.
Кәсіпорынды сатып алу жоспары ҚР Президенті Іс Басқарушысының 19.12.2023 жылғы № 66/373 бұйрығымен бекітілген кәсіпорынды дамыту жоспарының негізінде қалыптастырылды.
Кәсіпорынның 2024 жылдың I-III тоқсанына арналған мемлекеттік сатып алу жоспары жалпы сомасы 986 544,57 мың теңгеге 1163 тармақтан тұрады. Жеткізушілермен жасалған шарттар саны 983 257,51 мың теңге сомасына 343.
Кәсіпорында "тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру және өткізу" бизнес-процесін реттейтін кәсіпорынның келесі нормативтік құжаттары жұмыс істейді, оны комплаенс-офицер СЖТІТ жүргізуге уәкілетті тұлға ретінде талдады:
1) Директордың 25.09.2024 жылғы № 01-05/190 бұйрығымен бекітілген Тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алуды жүргізу қағидалары;
2) Директордың 16.09.2024 жылғы 01-05/183 бұйрығымен бекітілген кәсіпорын жұмысының регламенті;
3) директордың 25.09.2024 жылғы № 01-05/190 бұйрығымен бекітілген кәсіпорында тауарларды қабылдау жөніндегі Нұсқаулық.
Кәсіпорынның Комплаенс-офицері өткізілген СЖТІТ барысында кәсіпорынның Тауарларға, жұмыстарға және көрсетілетін қызметтерге қажеттілігі негізінде қаржы жылына қалыптастырылатын сатып алу жоспарын қалыптастырудың бизнес-процесін зерделеп, талдады, сондай-ақ сатып алу тәсілдері бөлінісінде орындалған сатып алуларға талдау жүргізді.
Бұл ретте, тікелей шарт жасасу арқылы кәсіпорынды бір көзден алу тәсілімен сатып алуды жүзеге асырудың жоғары үлес салмағы сияқты әлеуетті тәуекел анықталды. Тікелей шарт жасасу арқылы бір көзден сатып алуды жүзеге асыру кәсіпорынның ішкі нормативтік құжаттарына қайшы келмейтінін атап өткен жөн.
СЖТІТ-мен қамтылған кезеңде кәсіпорын мемлекеттік сатып алу порталында және порталдан тыс (ҚБП) 1 140 161,89 мың теңге сомасына тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алудың 237 рәсімін жүзеге асырды, оның ішінде конкурс тәсілімен 46, баға ұсыныстарын сұрату тәсілімен 129, электрондық дүкен 17, тікелей шарт жасасу жолымен бір көзден алу тәсілімен 279 235,64 теңге сомасына 45 немесе сатып алудың жалпы сомасының 24,5%.
Ұсыным: 1) кәсіпорынның ішкі нормативтік құжаттарында белгіленген сатып алу тәсілін таңдау өлшемшарттарына сәйкес сатып алу тәсілін таңдау бөлігінде тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуға бастамашы болған кәсіпорынның жауапты бөлімшелерін оқытуды жүргізу;
2) кәсіпорынның сатып алу жоспарын қалыптастыру кезінде бір көзден алу тәсілімен жүзеге асырылатын сатып алу үлесін азайту.
Б) кәсіпорын регламентінің 12 – бөліміне сәйкес шарт жасалғаннан кейін "бірыңғай деректер базасы" АЖ (бұдан әрі-БДБ) сатып алуға бастамашы болған тұлғалар жасалған шарттардың орындалу мерзімдері бойынша деректерді енгізеді.
Егер шарт бойынша орындау мерзімі Тапсырыс берушінің өтінімі бойынша көрсетілсе, онда өтінімді мемлекеттік сатып алу веб-порталы арқылы сатып алуға бастамашы болатын құрылымдық бөлімшелер береді. Сонымен қатар, бұл мәліметтер кәсіпорынның БДБ-ға енгізіледі.
Шарттық міндеттемелерді орындау мерзімдерінің сақталуын бақылауды сатып алуға бастамашы болған құрылымдық бөлімшелер жүзеге асырады.
Құрылымдық бөлімшелердің басшылары шартты орындамаған не тиісінше орындамаған жағдайда өнім берушінің ЭҚЖ арқылы шарт бойынша міндеттемелерін орындамағаны туралы оқа, ӘЖжҚҚБ және комплаенс-офицерді дереу хабардар етуге міндетті.
МҚБ заңда белгіленген мерзімдерде орындалмаған немесе тиісінше орындалмаған шарттарды бұзу жөнінде шаралар қабылдайды.
Шарттық міндеттемелерді орындамаған немесе тиісінше орындамаған өнім берушіге қатысты талап-арыз жұмысын ӘЖжҚҚБ заңгері жүргізеді.
Комплаенс-офицер ҚР Президенті Іс Басқармасының жосықсыз жеткізушілер тізіліміне мәліметтерді енгізеді.
Алайда, көбінесе тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сатып алу бастамашылары БДБ-да және мемлекеттік сатып алу веб-порталында деректерді уақтылы толтыру бойынша өз міндеттемелерін орындамайды. Бұл мән-жай нақты процестердің белгіленген талаптарға сәйкес .стігін растайды және тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді жеткізудің нақты мерзімдерін жасыру жолымен сатып алу бастамашыларының сыбайлас жемқорлық тәуекелдері мен сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауының индикаторы болып табылады.
Ұсыныс: ақпараттық жүйелердегі деректерді сатып алу бастамашыларының міндетті түрде толтыруы бойынша шаралар қабылдау.
6. Жеке және заңды тұлғалармен шарттар жасасу
Кәсіпорында сатып алу бойынша шарттар жасасу «Мемлекеттік сатып алу туралы» ҚР Заңымен және сатып алу ережелерімен реттеледі, оған сәйкес ұйымдастырушы мен кәсіпорынның сатып алу процесіне қатысушылардың жауапкершілігі айқындалады.
Шарттарды іріктеп талдау барысында 2024 жылғы мамырға дейін жасалған мемлекеттік сатып алу туралы шарттарда және ҚБП белгісі бар 29 шартта сыбайлас жемқорлыққа қарсы ескертпелердің болмауы анықталды.
Ұсыныс: кәсіпорын жасасатын шарттарға сыбайлас жемқорлыққа қарсы ескертпені енгізу.
7. Ұйымдастырушылық-басқарушылық қызметтен туындайтын өзге де мәселелер
Кәсіпорында Сыбайлас жемқорлыққа қарсы комплаенс функциялары кәсіпорынның сыбайлас жемқорлыққа қарсы комплаенс-қызметі туралы Ережеге сәйкес кәсіпорынның комплаенс-офицеріне жүктелген.
Кәсіпорында СЖТІТ-мен қамтылған кезеңде «Кәсіпорынның сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатының негізгі ережелері» тақырыбында оқыту жүргізілді.
Кәсіпорын қызметкерлерін сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасағаны үшін қылмыстық жауапкершілікке тарту фактілері жоқ.
Мемлекеттік фукнкцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың және «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» ҚР Заңында белгіленген ерекше ерекшеліктерді ескере отырып, оларға теңестірілген адамдардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулерді сақтамау фактілері жоқ.
Қаржылық бақылау шараларын орындау мақсатында кәсіпорын қызметкерлері Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес активтер мен міндеттемелерді, кірістер мен мүлікті декларациялауды жүзеге асырды.
8. Кәсіпорын қызметінің ашықтығы мен жариялылығын қамтамасыз ету
Кәсіпорынның қызметі туралы ақпаратты жариялау кәсіпорынның ресми интернет-ресурсында мына мекенжай бойынша жүзеге асырылады: https://auto.qr-pib.kz/.
СЖТІТ кезінде кәсіпорынның ресми интернет-ресурсындағы қызметі туралы ақпарат өзекті болды.
Сатып алу жоспары Мемлекеттік сатып алу веб-порталында орналастырылады.
Қосымша 1. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау қорытындылары бойынша айқындалған сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ұшыраған лауазымдардың тізбесі.
Директор А. Әлиев
Келісілді:
Мемлекеттік сатып алулар бөлімінің бастығы Е. Қабдуалиева
Автокөлікті пайдалану қызметінің бастығы Т. Амрин
«Қазақстан Республикасы Президенті Іс
басқармасының Автошаруашылығы» ШЖҚ РМК-нің
сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне жүргізілген
ішкі талдау нәтижелері бойынша
талдамалық анықтамаға
1 қосымша
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау қорытындылары бойынша айқындалған сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ұшыраған лауазымдардың тізбесі
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау объектісінің атауы:
"ҚР ПІБ Автошаруашылығы" РМК
Мемлекеттік сатып алу бөлімі және автокөлікті пайдалану қызметі
|
Лауазымы сыбайлас жемқорлық тәуекеліне |
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдері бар лауазымдық өкілеттіктер |
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдері |
|
Директор
Директордың орынбасарлары |
Кәсіпорын атынан азаматтық-құқықтық мәмілелер (шарттар (келісімшарттар, келісімдер) жасасу, хабарламаларға, төлем шоттарына және Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген басқа да банктік, Қаржы-шаруашылық құжаттарға қол қою. |
Кәсіпорынның экономикалық мүдделеріне қайшы келетін шешімдер қабылдау |
|
Қаржы-экономикалық бөлімінің бастығы |
Даму жоспарларын әзірлеуді, оларды түзетуді бақылауды жүзеге асырады |
Бюджетке негізсіз шығыстарды қосу |
|
Мемлекеттік сатып алу бөлімінің бастығы, бас маманы |
Шығыс бөлігі бойынша Даму жоспарын әзірлейді, тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алу жоспарының жобасын жасайды, тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуды жүргізеді |
Тауар бірлігі үшін бағаның негізсіздігі; Мемлекеттік сатып алу жоспарын мемлекеттік сатып алу порталында уақтылы орналастырмау; жеткізу шартының талаптарын тиісінше орындамаған өнім берушілердің қатынастарына ден қою шараларын қабылдаудың уақтылығы мен толықтығы |
|
Құрылымдық бөлімшелердің, сатып алу бастамашыларының бастығы және мамандары |
Сатып алуды жүзеге асыруға өтінімдер береді, шығыс бөлігі бойынша Даму жоспарын және Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу жоспарын әзірлейді |
Тауар бірлігі үшін бағаның негізсіздігі; Мемлекеттік сатып алу жоспарын мемлекеттік сатып алу порталында уақтылы орналастырмау; жеткізу шартының талаптарын тиісінше орындамаған өнім берушілердің қатынастарына ден қою шараларын қабылдаудың уақтылығы мен толықтығы |
